Ne Zaman Fazla Olur?
– Stj. Psk. Merve Taşbakan
Bu yazı, American Psychological Association (APA) tarafından yayımlanan “How much is too much social media use: A Q&A with Mitch Prinstein, PhD” başlıklı makalenin anlam bütünlüğü korunarak yapılmış, sadeleştirilmiş Türkçe çevirisidir.
APA Baş Bilim Sorumlusu Mitch Prinstein, gençlerde sosyal medya okuryazarlığı geliştirmek için önemli önerilerde bulunuyor.
Sosyal medyanın hızla değişen doğası, ebeveynler ve bakımverenler için çocuklarının çevrimiçi maruz kaldığı içerikleri yönetmeyi her zamankinden zor bir hale getirdi.
Bu nedenle Amerikan Psikoloji Derneği (APA), gençlerin sosyal medya kullanmaya başlamadan önce medya okuryazarlığı becerileri edinmelerini ve bu becerilerin zaman içinde pekiştirilmesini tavsiye ediyor.
Sosyal medya platformları, okullar ve ebeveynler işbirliği yaparak gençlere sosyal medya kullanımı ile ruh sağlığı arasındaki ilişkiye dair bilimsel veriler temelinde bilgi kazandırabilir.
Gerçeklik Algısı ve Beğenilerin Yanıltıcılığı
Sosyal medya, gerçek hayatı birebir yansıtmaz.
Beğeniler, yorumlar ve gönderiler toplumun genelini değil, daha görünür olan küçük grupları temsil edebilir.
Çok sayıda beğeni almak, bir içeriğin doğru ya da değerli olduğu anlamına gelmez.
Araştırmalar, yüksek beğeni sayılarının beyin tepkilerini etkileyerek içeriğin daha güvenilir algılanmasına yol açabileceğini göstermektedir.
Bilgi Güvenliği ve Yanıltıcı İçerikler
Yanlış bilgilendirme (misinformation) ve kasıtlı yanıltma (disinformation) sosyal medyada oldukça yaygındır.
Bu nedenle gençlerin, çevrimiçi bilgilere eleştirel bir gözle yaklaşmayı öğrenmeleri gerekir.
Bu konuda bazı çevrimiçi araçlar destekleyici olabilir:
- getbadnews.com: Kullanıcılara yanlış bilgi yayma taktiklerini tanıtarak eleştirel düşünme becerisi kazandıran bir çevrimiçi oyun.
- spotthetroll.org: Gerçek sosyal medya kullanıcıları ile sahte (bot) hesapları ayırt etmeyi öğreten psikoloji temelli bir eğitim platformu.
Bu tür eğitim araçları, gençlerin internette karşılaştıkları içeriklere daha bilinçli yaklaşmalarına yardımcı olur.
Ancak özellikle Türkçe dilinde gençlere yönelik interaktif medya okuryazarlığı platformlarının henüz yaygın olmaması, Türkiye’de dijital eleştirel düşünme becerilerini geliştirme ihtiyacını daha da görünür kılmaktadır.
Sağlıklı Kullanım: Aşırıya Ne Zaman Kaçılır?
Sosyal medya kullanımı;
- İstense bile durdurulamıyorsa,
- Günlük yaşamı ve rutinleri aksatıyorsa,
- Kullanımı devam ettirebilmek için yalan söyleniyorsa,
- Okul başarıları veya ilişkiler zarar görüyorsa, bu durum problemli sosyal medya kullanımı işaretidir.
Gençler bu belirtileri fark etmeli ve gerektiğinde kullanım sürelerini düzenlemek için desteklenmelidir.
Sosyal Bağlar ve Çevrimiçi İlişkilerin Kalitesi
Gerçek duygusal bağlar, destek ve empati içerir. Ancak sosyal medyada yalnızca içeriklere pasif biçimde göz atmak veya beğeni bırakmak, bu tür bağları geliştirmez.
Gençlerin daha derin etkileşimler kurmalarına yardımcı olan doğrudan mesajlaşma gibi yöntemleri tercih etmeleri teşvik edilmelidir.
Zorbalık ve Ayrımcılıkla Mücadele
Çevrimiçi zorbalık (cyberbullying) ve nefret söylemleri sadece mağdurlara değil, tanıklık edenlere de zarar verebilir.
Gençler, hem mağdur olduklarında hem de tanık olduklarında güvenilir bir yetişkinden yardım istemeleri konusunda desteklenmelidir.
Ayrıca, çevrimiçi ortamdaki ırkçılık ve ayrımcılığa karşı eleştirel bakış geliştirebilmek, gençlerin psikolojik dayanıklılıklarını artırır.
Kıyaslama Döngüsü:
Sosyal Medyada Benlik Algısının Tehlikeleri
Sosyal medyada görülen içerikler genellikle seçilmiş ve düzenlenmiş görüntülerdir.
Gençler, bu sahte mükemmellik algısına kapıldıklarında, beden algısı problemleri, özgüven eksikliği ve depresif belirtiler yaşayabilirler.
Bu yüzden sosyal medya içeriklerinin her zaman gerçeği yansıtmadığını içselleştirmeleri gerekir.
Sosyal Medya Okuryazarlığı Bir Süreçtir
Sosyal medya okuryazarlığı, tek bir sohbetle kazanılabilecek bir beceri değildir.
Bu, zaman içinde gelişen, çocuk büyüdükçe ve teknoloji değiştikçe yenilenen bir öğrenme sürecidir.
Açık iletişim ve güven ortamı sağlamak, gençlerin sosyal medyayla sağlıklı bir ilişki kurmalarına yardımcı olur.
Kaynakça
Prinstein, M. (2024). How much is too much social media use: A Q&A with Mitch Prinstein, PhD. American Psychological Association. https://www.apa.org/topics/social-media-internet/social-media-parent-tips
